Summary
KARŞILAŞTIRMALI EDEBİYAT BİLİMİNDE YENİ BİR YAKLAŞIM: VARYASYON KURAMI
Karşılaştırmalı edebiyat bilimi özü itibariyle iki ya da daha fazla sayıdaki eseri içerik ve biçim
olarak inceler ve irdelenen metinler arasında benzerlik vefarklılık arar. Karşılaştırmalı edebiyat
bilimi, farklı ulus edebiyatlarından eserlerin incelenmesi doğrultusunda araştırma sahasını
geliştirir ve dünya edebiyatı kavramının içinin doldurulmasına katkıda bulunur.
Söz konusu bu disiplin başta Avrupa ve Amerika olmak üzere pek çok coğrafyada faaliyet
göstermekte ve öne sürülen yeni yaklaşımlarla gelişmektedir. Karşılaştırmalı edebiyat biliminin
önde gelen iki ekolüyse Fransız ve Amerikan ekolleridir. Fransız ekolü, yoğunlukla etki üzerine
eğildiği için “etki araştırmaları” olarak da adlandırılırken, Amerikan ekolü paralellik üzerine
odaklanmasıyla “analoji araştırmaları” olarak nitelendirilmektedir. Söz konusu bu iki ekol,
dünyadaki karşılaştırmalı edebiyat çalışmalarında on yıllardır belirleyici özellikte olmuştur.
Bu makalede ele alınan Varyasyon kuramı ise 2000’li yıllarda Çinli karşılaştırmalı edebiyat bilimci
Shunqing Cao tarafından ortaya atılmıştır. Bu kuram karşılaştırmalı edebiyatın Batı kökenli
ekollerinin, günümüz dünyasındaki çalışmalar için yeterli olmadığı düşüncesiyle oluşturulmuştur.
Çin ekolü olarak da adlandırılan bu yaklaşım, karşılaştırmalı edebiyat çalışmalarında farklılıkları
karşılaştırmanın kuramsal çerçevesini oluşturur ve benzerlikler kadar farklılıkların da önemli
olduğunun altını çizer.
Bu çalışmada, Fransız ve Amerikan ekolleri değerlendirilerek, Varyasyon kuramının bu iki ekole
getirdiği eleştiriler ele alınacaktır. Ayrıca Varyasyon kuramı genel özellikleriyle tanıtılmaya
çalışılacaktır. Çalışmada, kurama yönelik eleştiriler ve önerilerin yanı sıra, Varyasyon kuramının
Türkiye’de yapılacak karşılaştırmalı edebiyat çalışmaları için uygun bir yaklaşım olup
olmadığı da tartışılacaktır.
Keywords
Karşılaştırmalı edebiyat, Fransız ekolü, Amerikan ekolü, farklılık, Varyasyon kuramı.